Ontsla je helden

Een held heeft de capaciteit om reddend op te treden. Het zou maar zo kunnen dat iedereen in het Deventer Ziekenhuis direct de telefoon grijpt om Petra te bellen als het elektronisch patiëntendossier hapert. Petra weet als geen ander hoe je de software weer aan de praat krijgt en doet dat ook nog eens vliegensvlug. De collega’s bewonderen haar. Ze zorgen dat ze koffie krijgt, en inderdaad, na een paar uurtjes opperste concentratie van Petra is het probleem verholpen.

Foute boel. Als directeur of afdelingshoofd moeten alle alarmbellen gaan rinkelen in een dergelijke situatie. Helden als Petra – zij die de vlammen blussen om branden te voorkomen – zijn levensgevaarlijk voor een organisatie. Het heldhaftige optreden zorgt er namelijk voor dat het probleem direct wordt weggenomen, en daardoor minder ernstig lijkt. Een organisatie voelt zo minder noodzaak om het probleem op te lossen en wordt blind voor haar eigen zwakheden. Om in termen van brand te blijven spreken: voorlopig geen extra geld voor brandpreventie.

Met helden in je organisatie blijft kennis over specifieke problemen voorbehouden aan specifieke personen. Zo ontstaan er kennisknooppunten in een organisatie, waarmee een deel van de productiviteit in handen wordt gelegd van enkele personen. Dit remt de ontwikkeling van andere medewerkers. Het zou veel beter zijn als iedereen op de afdeling het elektronisch patiëntendossier aan de praat kan krijgen, of nog beter: als het systeem altijd vlekkeloos werkt.

Is een enkeltje uitgang voor Petra de enige oplossing in deze situatie? Niet helemaal. Petra zou behouden kunnen blijven voor de organisatie als zij zich bewust wordt van haar eigen rol en het gevaar van die rol. Vraag een held om zich dienstbaar op te stellen tegenover collega’s. Petra zou écht waardevol worden voor de organisatie als zij anderen gaat helpen. Zij wordt pas een held als zij zichzelf als held overbodig maakt.

Brandweermannen zijn echte helden. Ze grijpen weliswaar heldhaftig in als er nood aan de man is, maar zijn minstens zo belangrijk bij het voorkomen van brand. Hoe voorkom je vlam-in-de-pan? Wanneer is het tijd om de schoorsteen te vegen? En voor als het toch mis gaat: waar hang je rookmelders op? De brandweer deelt haar kennis en maakt zichzelf (waar mogelijk) overbodig.

Wordt Petra tijdens haar vakantie vreselijk gemist? Dan heb je beet en is het tijd om in te grijpen. Geef haar na de vakantie de opdracht om zichzelf misbaar te maken. Lukt haar dat niet? Dan is een enkeltje uitgang alsnog de enige oplossing voor een duurzame toekomst van je organisatie.